Муаллимрин хизан

Гьуьрметлу, ахлакь-низам, ферли веледар авай, чIехид-гъвечIид чидай, мугьманперес ва ватанперес гьар са хизан хуьруьн, райондин, санлай обществодин бине ва дамах я.

«Кьилди къачур са хизандин бахтуникай санлай уьлкведин бахт арадал къвезва», - къейдна Россиядин Федерациядин Президент Владимир Путина. Хизандилай, адан тамамвилелай гзаф кьадар крар аслу я. Гьавиляй 2024-йис Россияда Хизандин йис яз малумарни авунва.

… Эгер ваз са йисан хъсанвал ийиз кIанзаватIа, гергер цуз, цIувад йисан хъсанвал ийиз кIанзаватIа, са емишдин тар акIура, эгер вири уьмуьрдин хъсанвал ийиз кIанзаватIа, инсан тербияламиша, лугьузва халкьдин мисалда. Дерин чирвилер авай, кар алакьдай,  обществодиз хийир гудай инсан тербияламишун регьят кар туш. Ахьтин инсанар тербияламишунин карда муаллимрин зегьмет екеди я. Акьалтзавай несил тербияламишуниз, абур уьмуьрдин шегьредал акъудуниз чпин вири уьмуьр бахшнавай муаллимар, гьатта тамам тухумар чи арада гзаф ава.

- Муаллимвал чи тухумдин кеспи я лагьайтIа, зун са кIусни ягъалмиш жедач, - лугьузва Вини-СтIалрин юкьван школада урус чIаланни литературадин муаллимвиле кIвалахзавай Шихнабиев Агьмед Мирзоевича. – Гьич тахьайтIа, чи Шихнабиеврин тухумдай цIуд касди акьалтзавай несилдиз чирвилер ва тербия гана, и кар давамни ийизва.

Чаз малум хьайивал, Агьмед муаллимдин дах Мирзе Шихнабиева 1958-йисалай 1970-йисалди муаллимвиле кIвалахна, цIудралди дагъвийрин гадаярни рушар савадлувилин рекьел акъудна.

Агьмед Шихнабиеван вахар Гуьзел (Москвада), Ракъуят, уьмуьрдин юлдаш Мариятни школада муаллимар я.

- Захъ чIехи ва гьуьрметлу хизан ава, зун зи рикI алай пешедин иесини я, - лугьузва А. Шихнабиева. – Гьавиляй за зун бахтлу кас, хизандин кьил язни гьисабзава.

Агъадихъ чаз и бахтлу хизандикай са тIимил ачухдиз рахаз кIанзава.

Агьмед Шихнабиев 1951-йисан 13-августдиз Кьасумхуьрел дидедиз хьана. 1958-йисуз Шихнабиеврин хизан Вини-СтIалрин хуьруьз куьч хьана, 1968-йисуз Агьмеда инин юкьван школа вири предметрай хъсан къиметар аваз акьалтIарна.

ГъвечIи чIавалай тухумдин кар давамарунин къаст рикIе авай А. Шихнабиев В. И. Ленинан тIварунихъ галай Дагъустандин госуниверситетдин филологиядин факультетдик экечIна.

- Кьве йисалай, 1970-йисуз, зи дах рагьметдиз фена, ругуд аял авай чи хизан лап дарда гьатна, - ихтилатзава Агьмед муаллимди. – Гъиле цIийиз эхцигзавай кIвалерни авай. Гьавиляй зун университетда заочнидаказ кIелун давамаруниз, хизандиз фу гун патал кIвалахуниз мажбур хьана.

1971-йисуз Вини-СтIалрин юкьван школада муаллимвиле  кьуд вацра кIвалах авур А. Шихнабиеваз Советрин Армиядин жергейриз эвер гана. Ватанпересвилин буржи жегьилди Къазахстанда кьилиз акъудна.

1973-йисуз армиядай старший сержант яз хтай Агьмед Мирзоевич НуьцIуьгърин юкьван школада урус чIаланни литературадин муаллимвиле кIвалахал кьабулна. Ада вичи лугьузвайвал, саки гьар юкъуз Вини-СтIалдилай НуьцIуьгъиз кIвачи-кIвачи физ, хуьквез, 21 йисуз КIварчагъ дередин аялриз  тарсар гана.

1994-йисан 15-мартдилай инихъ Агьмед Мирзоевича Вини-СтIалрин юкьван школада муаллимвиле кIвалахзава, дагъви балайриз чIехи урус халкьдин чIал ва литература чирзава.

- НуьцIуьгърин ва Вини-СтIалрин школайра кIвалахдайла за са шумуд йисуз школьникрин производстводин бригадайриз регьбервални гана, - лугьузва А. Шихнабиева. – Школьникри «Коммуна», «Самурский» ва «Юхаристальский» совхозрин зегьметчийриз ципицIар, пIинияр, алучаяр кIватI хъувунин кIвалахра куьмекар ганай. КIвалах авай, школьникриз зегьметдин къадир чир жезвай хъсан вахтар тир абур.

Тежрибалу муаллим, хъсан несигьатчи тир Агьмед Мирзоевича Вини-СтIалрин юкьван школада кардик квай краеведческий музейдин директорвилин ва ТОКС-дин руководителвилин везифаярни кьиле тухузва.

Чна винидихъ лагьайвал, Агьмед Мирзоевичан уьмуьрдин юлдаш Марият Зиявутдиновнани муаллим я. Ам 1956-йисан 17-мартдиз Вини-СтIалрин хуьре дидедиз хьана.

Марията 8-классдал кьван хайи хуьруьн школада кIелна, 10-класс Кьулан-СтIалрин юкьван школада акьалтIарна. Гьеле 9-классда кIелзавайла «Закай гележегда сифтегьан классрин муаллим жеда» кьил алаз сочинение кхьей жегьил руш Буйнакскдин педагогический училищедик экечIна, 1977-йисуз анаг акьалтIарна. Гьадалай инихъ Марият Зиявутдиновнади школада сифтегьан классрин муаллимвиле кIвалахзава.

Лагьана кIанда, яргъал йисара муаллимар яз кIвалахзавай Агьмед ва Марият Шихнабиеврихъ агалкьунар, хъсан нетижаяр ава. Абуру чирвилер ва тербия гайи цIудралди гадайрикайни рушарикай гележегда чIехи дережайрин руководителар, хъсан пешекарар (духтурар, инженерар, муаллимар)… хьанва. Кьилди къачуртIа, алимар хьанвай Владимир Бабаевал, Мухлисат Исмаиловадал, Элеонора Яралиевадал, Тамара Шихнабиевадал, Бат Батовал ва масабурал муаллимри дамахзава.

Агьмед Мирзоевич ва Марият Зиявутдиновна чпи чирвилер гайи виликан ва къенин ученикрикай рахадайла, зи рикIел Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Меликова лагьай гафар къвезва: «…Сифтени-сифте муаллимдикай я ученик патал дуьзгуьн чирвилерин ва тербиядин чешме жезвайди». Лап гьахълу, тежрибади субутнавай делил я.

Тухумдин кар тир муаллимвилин пешеди хьиз, Агьмед ва Марият Шихнабиевриз ферли 3 веледди ва 3 хтулди рикIин шадвал, уьмуьрдал кьарувал, гележегдихъ инанмишвал гузва. Абурун гадаяр тир Шихнабиди Кьасумхуьрел КЦСОН-да, Хабиба Тюменда газдин организацияда кIвалахзава, Тамерлан хизандихъ галаз хуьре яшамиш жезва.

«Муаллим, вич куз, масадаз ишигъ гузвай шем я», - лагьанай XIX асирда яшамиш хьайи Италиядин шаир Джованни Руффиниди. Ингье, Агьмед Мирзоевича ва Марият Зиявутдиновнади масадбуруз ишигъ гуз, талукь тирвал, 53 ва 46 йис я. Икьван йисара ашкъидалди кIвалахал физвай ва шадвилелди кIвализ хуьквезвай абур бахтлу ксар я. Чпини гьакI фикирзава.

Агьмед ва Марият Шихнабиевриз школадин коллективдин ва хуьруьнвийрин патай лайихлу гьуьрметни ава.

Хазран Кьасумов, РФ-дин журналистрин Союздин член